BLOG

Psikolojik şiddet, son yıllarda adını sıkça duyduğumuz bir kavram. Günlük hayatta kanıksadığımız küçümseyici ve alaycı davranışlar, psikolojik şiddet olarak sayılabilir. Zaman zaman duygusal istismarı adlandırmak ve şiddete karşı çıkmak her zaman mümkün olmayabilir. Sistemli bir duygusal işkence şekli olan gaslighting ise her ne kadar adını bir tiyatro oyunundan almış olsa da psikolojik şiddetin en gizli ve tehlikeli silahı. Dilerseniz henüz Türkçe karşılığı bulunmayan bu kavramı birlikte öğrenelim.

Patrick Hamilton tarafından yazılan 1938 tarihli Gas Light (Gaz Lambası Işığı) oyunu, gaslighting teriminin öncülü olarak kabul ediliyor. Oyun, karısına gerçeklik duygusunu kaybettirmek isteyen bir kocayı konu alıyor. Karısını halüsinasyon gördüğüne ikna etmek isteyen koca, oyun boyunca çeşitli manipülasyon teknikleri kullanıyor. Kocanın duygusal şiddet eylemlerinden biri, her gün gaz lambasının ışığını biraz daha kısmak oluyor. Kadın, evin her geçen gün biraz da loş olduğunu iddia etse de adam itiraz ediyor. Sonunda kadının gerçeklik algısı bozuluyor ve bir akıl hastalığı olduğunu kabul ediyor. Oyun ve sonrasında aynı isimle sinemaya uyarlanan film, toksik ve manipülatif davranışların bir tasviri haline geliyor. 1970 yılında psikanaliz literatürü, bu tarz davranışları tanımlamak için gaslighting terimini kullanmaya başladı.

Gaslighting Nedir?

Gaslighting, kişinin algısından ve hafızasından şüphe duymasına neden olan bir duygusal şiddet türünü ifade eder. Gaslighting ile sürdürülen manipülasyonlar, kişinin duygularını küçümsemesine ve verdiği tepkileri sorgulamasına neden olur. Böylece istismarcı, hikâyeyi istediği gibi yeniden kurgulayarak mağduru suçlu hissettirir, hatalı gösterir. Saptanması oldukça güç olan bu istismar türüne romantik ilişkilerin yanı sıra aile içi ilişkilerde ve iş hayatında da rastlanabilir. İlişkilerde güç kazanmak adına yapılan bu istismar, tüm topluma da yansıyabilir. Kadının yeri ve kimliği konusunda geri kalmış toplumlarda kadınlar, gaslighting ile baskılanabilir.

Gaslighting Nasıl Anlaşılır?

Samimiyetin ve güç dengesinin bulunmadığı ilişkiler, psikolojik şiddete ortam hazırlar. Kişinin gerçeklik algısı ile oynayarak akıl sağlığını bozmaya yönelik bir duygusal işkenceyi ifade eden gaslighting, manipülasyon ile karıştırılmamalı. Psikolojik bir tür şiddet olan manipülasyon, davranışlarını güdümleyerek kontrol etmeyi amaçlar. Ancak gaslighting, mağdurun kafasında soru işaretleri yaratarak şüpheyi besler, öz güveni azaltır. Dayatmacı argümanlarla desteklenen manipülasyonlar sonucunda ise kişi, düşüncelerini ve anılarını sürekli sorgular. Yaşadığınız duygusal şiddetin kaynağı gaslighting ise bunun farkına varmanız çok kolay olmaz. Fakat bazı belirtirler ve işaretler problemi fark etmenize yardımcı olabilir.

Eskisinden daha endişeli ve daha güvensiz hissediyorsanız,

Bir şeylerin yolunda olmadığını hissediyor ancak bir isim koyamıyorsanız,

Her hatanın sorumluğu sadece ve sadece size aitse,

Sık sık özür diliyorsanız,

Karşınızdakinin davranışları için sürekli bahaneler yaratıyorsanız,

Arkadaşlarınızdan, ailenizden ve sosyal hayattan soyutlanmış hissediyorsanız,

Kendinizi umutsuz hissediyorsanız,

Daha önce zevk aldıklarınızdan artık hoşlanmıyor ve hatta hiçbir şeyden zevk alamıyorsanız,

Anılarınızda boşluklar varsa,

Karar vermek her geçen gün daha zorlaşıyorsa gaslighting mağduru olabilirsiniz.

Gaslighting Nasıl Tespit Edilir?

Sadece kendi hissettiklerinize bakarak duygusal şiddeti algılamanız oldukça zor. Zira maruz kaldığınız psikolojik şiddet, duygusal olarak kırılganlığınızı artırır. Unutmayın, bu psikolojik şiddet türünü uygulayan kişiler hassasiyetlerinizi ve duygusal zaaflarınızı çok iyi bilir. Bu nedenle karşınızdakinin davranışlarını izlemek, size yardımcı olabilir. İşte, ipucu olabilecek bazı spesifik davranışlar...

Sıklıkla abartmakla ve aşırı hassas olmakla suçlanırsınız.

Etrafınızdaki herkesin size yalan söylediği konusunda telkinler alırsınız. Hatta hakkınızda dedikodu yapıldığı, arkanızdan gülündüğü söylenebilir. Böylece yalnız kalmanıza sebep olunur.

Özelikle ikili ilişkilerde neyin doğru, neyin yalan olduğunu anlamanız güçleşir. Dengeniz sarsılır, güveniniz azalır.

Yalanlar, elinizde kanıt olsa bile devam eder. İspat çabanız yanlış anladığınız yönündeki bir direnç ile karşılanır.

Duygularınızdan bahsetmek istediğinizde konu kapatılır, hisleriniz önemsizleştirilir.

Kafa karışıklığınızı artırmak için şüpheniz körüklenir. Örneğin, bir eşyayı bulamadığınızda bunun endişe verici olduğu sürekli yinelenir.

Verilen sözler tutulmadığı gibi söz verildiği inkâr edilir.

Anılarınız değiştirilir; uydurduğunuz, hatta delirdiğiniz yönünde imalarda bulunulur.

Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:

• Tükenmişlik Sendromundan Kurtulmanın 8 Yolu